Τα αίτια της Άλωσης της Πόλης και επίκαιρα συμπεράσματα

 29 Μαΐου 1453: Ο εθνομάρτυρας και άγιος Βυζαντινός Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ενδέκατος Παλαιολόγος αγωνίζεται ατρόμητος στις επάλξεις των τειχών της Βασιλεύουσας και προτιμά τον ένδοξο θάνατο από την ταπεινωτική δουλεία ή την αναχώρησή του από την Πόλη, όπως πολλοί τον συμβουλεύουν. Μένει στην ιστορία και στις καρδιές των Ελλήνων ο θρυλικός «Μαρμαρωμένος Βασιλιάς», που κάποτε θα ξυπνήσει να ξαναστήσει το θρόνο του στη Βασιλεύουσα. Οι υπερήφανες απαντήσεις του στον βάρβαρο εισβολέα, τον Πορθητή, θα μείνουν χαραγμένες στις ψυχές των Ελλήνων και θα δίνουν σε κάθε τραγική στιγμή και αυτοί, μαζί με τον Κωνσταντίνο, την ίδια απάντηση στους εκάστοτε σφετεριστές της πατρικής γης: «Το δε την πόλιν σοι δούναι ουτ’ εμόν εστί ούτ’ άλλου των κατοικούντων εν ταύτη· κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών», δηλαδή το να σου παραδώσω την Πόλη, ούτε δική μου θέληση είναι, ούτε και κανενός άλλου απ’ όσους κατοικούν σ’ αυτή, γιατί όλοι, με κοινή και αβίαστη θέληση, αποφασίσαμε να πεθάνουμε και δε θα λογαριάσουμε τη ζωή μας.     

Ο Κωνσταντίνος γνωρίζει τις συνέπειες όταν δίνει αυτή την ιστορική και γενναία απάντηση. Δεν αποδέχεται και άλλες δελεαστικές προτάσεις και ανταλλάγματα από τον επίδοξο κατακτητή, προκειμένου να αποφύγει τον βέβαιο θάνατο, αφού όλα τα δεδομένα πολιτικά, οικονομικά, θρησκευτικά, στρατιωτικά, εκεί οδηγούσαν, χωρίς αμφιβολία. Υπάρχει η άποψη ότι η κατάρρευση της Αυτοκρατορίας οφείλεται σε θεία καταδίκη για τις πολλές μας αμαρτίες. Αυτή την παγιωμένη και επαναλαμβανόμενη άποψη απορρίπτουν τρεις κορυφαίες προσωπικότητες. Ο ένας είναι ο άγιος Αθανάσιος ο Πάριος, μέγας Θεολόγος και συγγραφέας του 18^ου αιώνα, ανυποχώρητος αγωνιστής της Ορθοδοξίας, όπου υπογραμμίζει με έμφαση:

        «Και μην ειπής ότι λοιπόν, και ημείς, υπέρ αμαρτιών παιδευόμενοι, κατά τους Ιουδαίους τούτην την δουλείαν πάσχομεν. Άπαγε. Δεν δέχομαι τοιαύτην παρομοίωσιν με το πάντη πάντως απεγνωσμένον μιαρώτατον γένος των Εβραίων. Πρώτον μεν, ότι εις εκείνους, επειδή ήτον σάρκινοι, σάρκινα και υλικά ήσαν και τα αγαθά όπου εδίδοντο εις αυτούς, ως αμοιβές και αντιμισθίες της θεοσεβείας» και στη συνέχεια γίνεται εκτενής σύγκριση από τον Άγιο Αθανάσιο τον Πάριο, με τους Χριστιανούς και τα θεία μυστήρια, για να προσθέσει: «πώς λοιπόν αδελφέ χριστιανέ, ημπορείς να ειπής, ότι πάσχομεν και ημείς την δουλείαν τούτην καθώς οι Εβραίοι, όπου ημείς, ευθύς εν πρώτοις κατοικούμεν όλοι εις τας πατρίδας όπου εγεννηθήκαμεν, εμείς οι Έλληνες π.χ κατοικούμεν εις την Ελλάδα, όπου εγεννηθήκαμεν, πώς δεν είναι άδικος και παράλογος, εκείνος οπού θέλει να ομοιάζη με το Χριστοκτόνον γένος των Εβραίων, το γένος των Ορθοδόξων Χριστιανών, το όντως εκλεκτόν και άγιον και ζηλωτόν παραπάσι γένος»; Θεωρεί, δηλαδή ο κορυφαίος σοφός του κινήματος των Κολλυβάδων ότι το Ελληνικό Γένος δεν έπεσε σε αιχμαλωσία για τις αμαρτίες του με την Άλωση. Αντίθετα, η θεία πρόνοια το προφύλαξε από μεγαλύτερη καταστροφή, που θα ήταν η απώλεια της Ορθόδοξης πίστης των Πατέρων του, αφού η Κωνσταντινούπολη υποδουλώθηκε το 1453 στους Τούρκους, όχι μόνον γιατί δεν βοήθησε η Δύση, αλλά αντίθετα, γιατί επικρότησε την κατάρρευση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. 

Η άλλη προσωπικότητα, που ασχολείται με τα αίτια της πτώσης της Βασιλεύουσας,  είναι στις μέρες μας ο μακαριστός Αυγουστίνος Καντιώτης, ο αρχιερέας, που δεν δίσταζε να στιγματίζει από τον άμβωνα και να ελέγχει την πολιτική, δικαστική, στρατιωτική και δεσποτική εξουσία, με συνέπεια οι ηγεσίες να ενοχλούνται και να τον καταγγέλλουν με ανυπόστατες και κακοήθεις συκοφαντίες. Αναζητεί λοιπόν και αυτός, τα αίτια της πτώσης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και τα προσδιορίζει, όχι μόνο στα γνωστά από τους ιστορικούς «αίτια», όπως αυτά περιγράφονται απ’ αυτούς, και μεταξύ άλλων αναφέρονται ως κυριότερα η οικονομική κρίση, η έλλειψη πόρων για εξοπλισμό στρατού και στόλου, η προδοσία στο πρόσωπο του τελευταίου Αυτοκράτορα εκ μέρους, του Πάπα και κάποιου ίσως Ελληνόφωνου Βυζαντινού Στρατηγού του, οι βαρβαρικές επιδρομές των Φράγκων – Ευρωπαίων Σταυροφόρων, ο διαμελισμός και η διαρπαγή από τους ίδιους Ευρωπαίους της Βασιλεύουσας ή, τα νέα όπλα του τουρκικού στρατού, που είχαν συμμάχους, δυστυχώς, τους πολλούς εμφυλίους στο Βυζάντιο, ούτε οι πολλές συνθήκες ειρήνης μεταξύ Βυζαντινών και Τούρκων, που δεν τηρήθηκαν ποτέ από τους Τούρκους και όπως είναι γνωστό από την ιστορία τους, οι Τούρκοι υπήρξαν διαχρονικά δόλιοι και αναξιόπιστοι, ούτε όλα αυτά, λοιπόν, υπήρξαν τα μόνα αίτια της Πτώσης. Για τον Αυγουστίνο Καντιώτη όλα αυτά γίνονται δεκτά ως αίτια της Πτώσης, αλλά δεν είναι τα πρωταρχικά. Πρωταρχική αιτία γι’ αυτόν που έπεσε η Κωνσταντινούπολη, ήταν το γεγονός ότι, παρά την εξωτερική λαμπρότητα της Βασιλεύουσας, υπήρχε έλλειψη εσωτερικής λαμπρότητας και καθαρότητας, αφού ήταν ελαττωμένη η αληθινή ευσέβεια και ηθικό σκοτάδι κάλυπτε την Πόλη. Πλεονεξία, πονηρία, αδικία, διαφθορά, φιλαργυρία, αρπαγή, φιλοδοξία, κλοπές  κρατικής περιουσίας, θεομπαιξία, και άλλα πάθη, αυτά έγιναν οι νεκροθάφτες του μεγαλείου της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Αυτά υπήρξαν, γράφει ο σεβάσμιος ιεράρχης, οι ισχυρότεροι σύμμαχοι του κατακτητή και προσθέτει: χωρίς αυτά, απόρθητο φρούριο θα ήταν η πατρίδα μας, αλλά, μας έπνιξε η ανομία. Ο λαϊκός θρήνος συμφωνεί με τους ισχυρισμούς του Καντιώτη, αφού αναφέρει:

        Οι πάντες ήσαν πονηροί, χωρίς αγαθωσύνην,

και μόνον τρεις ή τέσσαρες είχαν δικαιοσύνην.

        …………………………………………………

Οι μεν ήσαν αιρετικοί, άλλοι πνευματομάχοι,

και άλλοι άπαξ άθεοι, άλλοι εικονομάχοι.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ